Integratiemechanisme

De term ‘Associatie van affect’ beschrijft een krachtig integratiemechanisme dat fungeert als de directe, opbouwende tegenhanger van het afweermechanisme ‘Isolatie van affect’. Hoewel de term in deze exacte vorm niet in de klassieke literatuur staat, dekt het een cruciaal therapeutisch en psychisch proces.

Mijn stelling is dat dit concept de essentie vormt van de beweging naar Affectintegratie.

1. De logica van de Tegenbeweging

We kennen allemaal de Isolatie van affect als een afweermechanisme (Anna Freud), waarbij de psyche de gevoelslading van een ervaring ontkoppelt van de cognitieve inhoud. Dit resulteert in een ‘verstandelijke’ omgang met traumatisch of angstopwekkend materiaal, maar zorgt tegelijkertijd voor een verarming van de subjectieve ervaring en stagnatie van de psychische verwerking.

Associatie van affect beschrijf ik als de actieve ommekeer van dit proces. Het is de intentionele psychische operatie – vaak geïnitieerd door de therapeutische setting – om een intens gevoel niet te scheiden, maar juist actief te verbinden met alle bijbehorende componenten:

• Cognities en Beelden: Onderliggende gedachten, overtuigingen, en mentale beelden.
• Herinneringen: De expliciete of impliciete context en geschiedenis van de emotie.
• Zelfrepresentaties: De implicaties voor het zelfbeeld (“Dit zegt iets over hoe ik mijzelf zie”).
• Somatische sensaties: De fysieke verankering in het lichaam.

Het is in essentie het proces van ‘Herverbinding affect-betekenis’.

2. De Rol in Integratie en Herstel

In tegenstelling tot Isolatie, dat de emotie neutraliseert en op afstand houdt, is het doel van Associatie van affect om het affect dieper en sterker te verankeren in het bewuste systeem.

Dit mechanisme is de drijvende kracht achter wat ik het proces van Affectintegratie noem: “Het opnemen van gevoel in het bewuste zelf, door het te voelen, begrijpen en reguleren.”

Klinisch gezien zie ik de betekenis ervan terug in het model dat ik heb opgesteld over Vervreemding en Verbinding:

• De Lijdensroute: De route naar diepe Vervreemding (Derealisatie/Depersonalisatie) wordt gekenmerkt door het Ontkennen en minimaliseren van gevoel en behoeften – wat in feite neerkomt op voortdurende affectisolatie.
• De Herstelroute: De cruciale stap weg van Vervreemding is Associatie van affect. Dit doorbreekt de afweer en herstelt de toegang tot weggestopte affecten, waardoor de cliënt de weg kan vervolgen naar Herkenning, Erkenning en ultieme Verbinding met zichzelf en de ander.

Kortom, ‘Associatie van affect’ is de integratieve interventie die de splitsing tussen affect en betekenis ongedaan maakt, wat essentieel is om de psychische ruimte te creëren die nodig is voor zelfcoherentie en veerkracht. Het is de beweging die het pantser doet vallen.